Khám phá sức mạnh của xạ hương: giải pháp đông y cho hôn mê và đau nhức

Xạ hương có xuất phát từ nguồn gốc động vật, mang khả năng thúc đẩy sự tỉnh táo, tăng cường tinh thần nhanh chóng.

Không chỉ sử dụng bằng đường uống, xạ hương còn có thể được áp dụng trong phương pháp đốt để ảnh hưởng đến các huyệt vị từ bên ngoài.

1. Thông tin về Xạ hương

Xạ hương còn được biết đến với các tên gọi khác như nguyên thốn hương, lạp tử, hươu xạ và sóc đất, thuộc vào họ Hươu Cervidae và có tên khoa học là Moschus mosechiferus L. Xạ hương được chiết xuất từ hạch thơm phơi khô của con hươu xạ.

Hươu xạ thường sinh sống ở vùng rừng núi cao, với độ cao từ khoảng 1000-2000m và đôi khi có thể đạt đến 4000m (ở Tây Tạng). Chúng thường ẩn mình trong rừng và hiếm khi ra ngoài, thỉnh thoảng mới xuống khe suối để tìm thức ăn. Chế độ ăn uống của hươu xạ chủ yếu bao gồm rêu, địa y, lá cây, cỏ và đôi khi rễ cây. Thức ăn của hươu xạ có thể biến đổi theo địa phương và theo mùa, điều này sẽ ảnh hưởng đến chất lượng của xạ hương.

Theo thầy thuốc là giảng viên các trường đào tạo ngành bác sĩ y học cổ truyền cho biết Bộ phận được sử dụng để làm thuốc là túi xạ ở dưới bụng hươu. Khi bắt được hươu xạ, người ta thường cắt túi xạ và phơi khô nó sau đó đặt vào hộp kín đáo. Thường thì xạ hương nguyên chất chiếm khoảng 50-65% trọng lượng của túi xạ. Xạ hương cần được bảo quản ở nơi khô ráo, đặt trong lọ kín đáo, tránh ánh sáng.

Xạ hương được chiết xuất từ hạch thơm phơi khô của hươu xạ

2. Thành phần hóa học

Xạ hương bao gồm các thành phần sau:

• Muscon: Muscon (C₁₆H₃₀O) là hoạt chất chính đảm bảo mùi thơm đặc trưng của Xạ hương. Nó là một chất xeton và đóng vai trò quan trọng trong tạo ra hương thơm của Xạ hương.
• Chất béo: Xạ hương chứa một lượng nhất định chất béo, có thể đóng vai trò trong cách mùi thơm được phát ra và trong bảo quản Xạ hương.
• Cholesterin: Chất này cũng có mặt trong Xạ hương và có thể ảnh hưởng đến tính chất của sản phẩm.
• Chất nhựa đắng: Xạ hương cũng chứa một chất nhựa có vị đắng, có thể tác động đến hương vị tổng thể của sản phẩm.
• Muối canxi và amoniac: Xạ hương có thể chứa muối canxi và amoniac ở tỷ lệ biến đổi. Những chất này có thể ảnh hưởng đến tính chất của sản phẩm.
• tạo ra hương thơm của Xạ hương.

Muscon tạo ra hương thơm của Xạ hương

3. Công dụng

Trong lĩnh vực y học hiện đại, Xạ hương từng được sử dụng cả trong tây y và đông y. Trước đây, tây y sử dụng Xạ hương để điều trị một loạt các tình trạng như kích thích, trấn kinh, cường dương, điều kinh, và chữa mê sảng trong bệnh thương hàn và sưng phổi. Tuy nhiên hiện nay tây y hiếm khi sử dụng Xạ hương.

Trong đông y, Xạ hương vẫn được sử dụng để trấn kinh và điều trị các tình trạng như suy nhược thần kinh, trúng phong, mê man và choáng váng.

Xạ hương có vị cay và tính ôn, không độc và có tác dụng thông khiếu và thông kinh lạc. Tính chất thông kinh lạc của Xạ hương cho phép nó thấu đến xương tuỷ bên trong và thấu hết bì mao bên ngoài. Đây là một loại thuốc thơm ngát và nhẹ nhàng có khả năng khai quan lợi khiếu. Xạ hương thường được sử dụng trong các tình huống sau:

• Trạng thái thần trí hôn mê: Xạ hương có thể được sử dụng để kích thích tâm khiếu và giúp tỉnh táo tinh thần trong trường hợp bị trúng phong nhiệt vào Tâm bào hoặc do các tình trạng đàm me tâm.
• Kinh lạc khí huyết ngưng trệ: Trong trường hợp kinh lạc gặp khó khăn và khí huyết bị ứ trệ, Xạ hương có thể được sử dụng để giúp thông khí hoạt huyết và tăng cường kết quả điều trị.
• Sưng tím và đau do chấn thương: Trong trường hợp bị chấn thương và gây tổn thương, Xạ hương có thể được sử dụng trong các bài thuốc hoạt huyết hóa ứ để tăng cường tác dụng tiêu sưng và giảm đau.

4. Bài thuốc tham khảo

Xạ hương là một thành phần có khả năng kích thích hệ thần kinh và có tác dụng giảm đau, tăng tình thần tỉnh táo.

Bài thuốc trị hôn mê:

Xạ hương: 0.5g, hoắc hương: 0.5g, cam thảo: 1g, gừng: 1g, bạch chỉ: 2g

Cách làm:

• Tán nhỏ tất cả các thành phần để tạo thành một bột.
• Hòa 1-2g bột này vào nước ấm để tạo thành một thuốc uống.
• Uống thuốc này khi cần thiết để giúp giảm triệu chứng hôn mê và tạo cảm giác tỉnh táo.

Bài thuốc giảm đau và tăng sự tỉnh táo:

Xạ hương: 0.5g, hoắc hương: 0.5g, sơn thù: 1g, hoàng cầm: 1g, đinh lăng: 1g

Cách làm:

Tán nhỏ tất cả các thành phần để tạo thành một bột.

Hòa 1-2g bột này vào nước ấm để tạo thành một thuốc uống.

Uống thuốc này khi cần thiết để giúp giảm đau và tăng cường tình thần tỉnh táo.

5. Kỹ thuật “Cứu xạ hương”

Kỹ thuật cứu Xạ hương là một phần của Y học cổ truyền và thường được thực hiện song song với phương pháp châm cứu. Đây là một phương pháp dùng để tận dụng các tác dụng của Xạ hương thông qua việc đốt các dược liệu có mùi thơm và hương mạnh, sau đó áp dụng chúng lên các huyệt đạo trên cơ thể để thúc đẩy hiệu quả điều trị bệnh. Vì giá trị của Xạ hương cao và tác dụng thông kinh và hoạt huyết mạnh mẽ nên thường không sử dụng đơn độc mà kết hợp với các dược liệu khác.

Xạ hương với nhiều công dụng quý dành cho sức khỏe

Có hai phương pháp cứu Xạ hương thông dụng:

Phối vào công thức cứu điếu: Thường được sử dụng trong các phương pháp cứu điếu truyền thống như Thái Ất Thần Cứu, Lôi Hỏa Thần Cứu, Bách Trúng Thần Cứu, Quý Thủy Chân Lôi Cứu và nhiều phương pháp khác. Trong phương pháp này, Ngải nhung thường là nguyên liệu chính, sau đó kết hợp với các vị thuốc khác có tính vị tân, ôn, và hương thơm như Quế chi, Khương hoạt, Tế Tân, Xuyên Khung, v.v. Các thành phần này được tán nhỏ và trộn chung với Ngải nhung, sau đó cuốn lại thành các điếu bằng giấy vỏ cây dâu.

Đốt chung với ngải nhung ở dạng mồi ngải: Phương pháp này hiện chỉ được một số ít lương y truyền thống thực hiện, do nó có thể gây bỏng và tạo sẹo. Tuy nhiên, nó hiệu quả và an toàn nếu được thực hiện đúng cách. Đây là cách thực hiện:

• Cắt gừng thành từng lát 2-3mm.
• Dùng que dùi lỗ (thường là 5 lỗ) hoặc que nhang để đặt Xạ hương lên.
• Lấy đầu que đâm vào Xạ hương để Xạ hương bám vào que.
• Đặt các miếng gừng đã chuẩn bị lên huyệt vị cần tác động.
• Vê ngải nhung thành các khối tròn nhỏ và đặt lên lát gừng.
• Châm lửa đốt, chỉ cần bén lửa là dừng, không cần đốt nhiều.

Nguồn: Trường Cao đẳng Y dược Pasteur