Zona thần kinh là bệnh lý do virus Varicella Zoster gây nên, thường xuất hiện dưới dạng các mụn nước đau rát phân bố theo vùng da do dây thần kinh tổn thương chi phối, gây cảm giác khó chịu và ảnh hưởng đến sinh hoạt thường nhật của người mắc. Bài viết sau sẽ cung cấp thông tin cụ thể về nguyên nhân gây bệnh zona thần kinh cũng như các biện pháp phòng ngừa hiệu quả.
Nguyên nhân gây ra zona thần kinh
Theo Giảng viên Cao đẳng Y Dược TPHCM cho biết, zona thần kinh hình thành do sự tái kích hoạt của virus Varicella Zoster. Bên cạnh đó, nhiều yếu tố khác như suy giảm miễn dịch, căng thẳng kéo dài, chấn thương hay tổn thương thần kinh cũng góp phần làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh. Cụ thể:
Virus Varicella Zoster
Thủ phạm chính gây zona thần kinh là virus Varicella Zoster — loại virus đồng thời gây bệnh thủy đậu. Sau khi người bệnh khỏi thủy đậu, virus không bị loại bỏ hoàn toàn mà tiếp tục tồn tại âm thầm trong các hạch thần kinh. Khi cơ thể suy giảm sức đề kháng, virus có cơ hội tái hoạt động và gây bệnh zona thần kinh.
Suy giảm miễn dịch
Sức đề kháng suy yếu là yếu tố nguy cơ hàng đầu. Khi hệ miễn dịch hoạt động kém hiệu quả, khả năng kiểm soát virus bị suy giảm, tạo điều kiện cho virus tái phát. Những đối tượng dễ mắc bệnh bao gồm người lớn tuổi, bệnh nhân mắc các bệnh làm suy giảm miễn dịch như HIV/AIDS, ung thư, tiểu đường, hoặc những người đang điều trị bằng thuốc ức chế miễn dịch (corticoid, hóa trị…).
Các yếu tố khác
Ngoài ra, các yếu tố như thời tiết thay đổi, chế độ sinh hoạt thiếu lành mạnh (ăn uống thiếu dưỡng chất, mất ngủ, hút thuốc lá), cùng với tình trạng căng thẳng kéo dài… cũng làm giảm sức đề kháng, tạo môi trường thuận lợi cho virus hoạt động trở lại.
Các dấu hiệu nhận biết zona thần kinh
Ở giai đoạn khởi phát, người bệnh thường cảm nhận cảm giác đau rát, ngứa ngáy hoặc như có kiến bò trên một vùng da bất kỳ. Sau khoảng 1 – 3 ngày, vùng da đó bắt đầu xuất hiện các mụn nước nhỏ, tập trung thành từng dải theo phân bố của dây thần kinh bị ảnh hưởng. Sau vài ngày, các mụn nước sẽ khô lại, đóng vảy và dần hồi phục trong vòng 2 – 4 tuần nếu được chăm sóc đúng cách.
Bên cạnh các tổn thương trên da, một số trường hợp điển hình còn có thể gặp các triệu chứng toàn thân như mệt mỏi, sốt nhẹ, đau đầu hoặc cảm giác đau tăng lên khi chạm vào vùng da tổn thương. Đặc điểm của bệnh là thường chỉ xuất hiện ở một bên cơ thể, hiếm khi lan sang bên đối diện.
Ở một số thể zona đặc biệt có thể xuất hiện triệu chứng nặng hơn, cụ thể:
-
- Zona thần kinh ở mặt hoặc gần mắt: Có nguy cơ gây viêm giác mạc, suy giảm thị lực, thậm chí mù lòa nếu không được điều trị kịp thời.
- Zona thần kinh lan rộng: Thường gặp ở người có hệ miễn dịch suy yếu, mụn nước có thể lan ra nhiều vùng da trên cơ thể.
- Zona thần kinh kèm bội nhiễm: Khi vùng da tổn thương không được vệ sinh sạch sẽ, vi khuẩn có thể xâm nhập gây nhiễm trùng, làm tình trạng viêm nặng hơn, lâu hồi phục và có nguy cơ hình thành sẹo.
Phương pháp phòng ngừa bệnh zona thần kinh
Giảng viên Cao đẳng Dược TPHCM cũng cho biết thêm, chúng ta hoàn toàn có thể chủ động phòng ngừa bệnh zona thần kinh bằng các biện pháp sau:
Tiêm vắc xin phòng ngừa
Tiêm vắc xin là phương pháp phòng bệnh hiệu quả nhất, giúp giảm nguy cơ mắc zona thần kinh cũng như hạn chế các biến chứng ảnh hưởng đến sức khỏe. Vắc xin hoạt động bằng cách kích thích hệ miễn dịch sản sinh kháng thể, từ đó kiểm soát và ngăn chặn virus tái hoạt động. Đối tượng nên tiêm phòng bao gồm: người trên 50 tuổi, người suy giảm miễn dịch do mắc các bệnh mạn tính như tiểu đường, ung thư, HIV/AIDS, hoặc đang điều trị bằng thuốc ức chế miễn dịch (corticoid, hóa trị…).
Tăng cường hệ miễn dịch
Hệ miễn dịch khỏe mạnh có vai trò quan trọng trong việc ức chế virus Varicella Zoster. Để nâng cao sức đề kháng, cần lưu ý:
-
- Chế độ dinh dưỡng hợp lý: Bổ sung đầy đủ 4 nhóm dưỡng chất gồm tinh bột, đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất. Ưu tiên thực phẩm giàu vitamin C, E, kẽm, chất chống oxy hóa; ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi, hạn chế thức ăn nhanh và chất béo không lành mạnh.
- Tập luyện thể dục đều đặn: Thực hiện các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, đạp xe giúp cải thiện lưu thông máu và tăng cường miễn dịch.
- Ngủ đủ giấc: Giấc ngủ sâu và đủ thời lượng hỗ trợ cơ thể phục hồi, sản sinh kháng thể tự nhiên.
- Giữ tinh thần lạc quan: Tránh căng thẳng kéo dài, vì stress có thể kích thích virus tái hoạt động.
Hạn chế tiếp xúc với nguồn lây
Virus Varicella Zoster có thể lây truyền qua tiếp xúc trực tiếp với dịch từ mụn nước của người đang mắc thủy đậu hoặc zona thần kinh. Vì vậy, cần tránh tiếp xúc gần với người đang trong giai đoạn phát bệnh.
Kiểm soát tốt các bệnh lý nền
Đối với những người mắc bệnh làm suy giảm miễn dịch như HIV/AIDS, tiểu đường, ung thư,… cần kiểm soát tốt tình trạng bệnh để giảm nguy cơ tái hoạt động của virus zona.
Trên đây là những thông tin đầy đủ về nguyên nhân gây bệnh zona thần kinh cũng như các biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Hy vọng bài viết sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc chăm sóc sức khỏe. Nếu xuất hiện các triệu chứng nghi ngờ, nên sớm thăm khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Tổng hợp bởi: Tin tức Y Dược – Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur