Bệnh khô mắt (Dry Eye Disease – DED) là một rối loạn thường gặp, đặc trưng bởi các triệu chứng như châm chích, nóng rát, đỏ mắt và cảm giác có dị vật hoặc sạn trong mắt. Mặc dù không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng bệnh có thể ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống, gây khó chịu khi làm việc, học tập, hoặc đơn giản chỉ là khi nhìn vào màn hình điện thoại và máy tính. Các yếu tố như thời gian sử dụng thiết bị điện tử kéo dài, ô nhiễm môi trường, lão hóa và thay đổi nội tiết tố đều góp phần làm khô mắt. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu gần đây cho thấy, lutein – một loại carotenoid tự nhiên có trong rau củ quả màu xanh đậm và vàng cam – có thể mang lại lợi ích rõ rệt cho sức khỏe bề mặt nhãn cầu và màng nước mắt.
Giới thiệu
Lutein được xem là “tấm khiên tự nhiên” bảo vệ mắt nhờ khả năng chống oxy hóa mạnh và chống viêm hiệu quả. Dưỡng chất này không chỉ tập trung cao ở vùng điểm vàng (macula) và võng mạc, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì màng nước mắt khỏe mạnh – cấu trúc gồm ba lớp: lớp dầu, lớp nước và lớp nhầy.
Khi màng này ổn định, mắt được bôi trơn, ẩm mượt và thoải mái; ngược lại, nếu màng nước mắt bị phá vỡ quá nhanh, bề mặt nhãn cầu sẽ khô, dẫn đến tình trạng bệnh khô mắt. Trong một đánh giá tổng hợp sáu thử nghiệm lâm sàng về tác dụng của lutein đối với bệnh khô mắt, hầu hết người tham gia cho biết mức độ khô và kích ứng giảm rõ rệt sau vài tuần đến vài tháng sử dụng lutein. Các xét nghiệm chuyên khoa cho thấy thời gian ổn định màng nước mắt kéo dài hơn, nghĩa là mắt được bôi trơn và bảo vệ tốt hơn. Mặc dù vẫn cần thêm nhiều nghiên cứu với quy mô lớn hơn để xác định liều lượng tối ưu và thời gian sử dụng lâu dài, nhưng các kết quả này mở ra hướng đi đầy hứa hẹn cho việc phòng và hỗ trợ điều trị bệnh khô mắt bằng dinh dưỡng.
Nguồn thực phẩm giàu lutein và cách hấp thu hiệu quả
Hiện chưa có khuyến nghị chính thức về lượng lutein cần thiết mỗi ngày như các vitamin khác, nhưng nhiều chuyên gia, bao gồm Tiến sĩ Johanna Seddon – chuyên gia hàng đầu về nhãn khoa tại Đại học Harvard – khuyến nghị bổ sung ít nhất 6 mg lutein mỗi ngày để duy trì sức khỏe thị giác. Tin vui là hầu hết chúng ta có thể dễ dàng đạt được mức này thông qua một chế độ ăn cân bằng, đa dạng màu sắc.
Theo Quỹ Thoái hóa Điểm vàng Hoa Kỳ (AMDF), các loại rau củ có hàm lượng lutein và zeaxanthin cao nhất bao gồm:
- Cải xoăn (kale)
- Rau chân vịt (spinach)
- Củ cải xanh (turnip greens)
- Rau diếp xoăn và rau diếp romaine
- Bông cải xanh (broccoli)
- Ngô (corn)
- Đậu Hà Lan (peas)
- Bắp cải Brussels (Brussels sprouts)
- Đậu xanh hoặc đậu que (green beans)
Đặc biệt, để tăng cường hấp thu lutein, các chuyên gia khuyên nên kết hợp rau xanh với chất béo lành mạnh, chẳng hạn như dầu ô liu, dầu bơ hoặc quả bơ. Lutein là chất tan trong chất béo, nên việc ăn cùng với chất béo sẽ giúp cơ thể hấp thu tốt hơn. Ví dụ, bạn có thể trộn rau chân vịt với dầu ô liu trong salad, hoặc xào nhẹ rau cải với dầu thực vật ép lạnh.
Trong trường hợp bạn không thể ăn đủ lượng rau củ hàng ngày, thực phẩm bổ sung chứa lutein là một lựa chọn an toàn và tiện lợi. Các sản phẩm AREDS2 (Age-Related Eye Disease Study 2) – được phát triển từ các nghiên cứu lâm sàng quy mô lớn về sức khỏe mắt – có chứa lutein và zeaxanthin, được chứng minh giúp giảm nguy cơ thoái hóa điểm vàng do tuổi tác (AMD).
Lutein – Lá chắn chống lại ánh sáng xanh và thoái hóa điểm vàng
Bên cạnh vai trò trong bệnh khô mắt, lutein còn được biết đến như một hàng rào bảo vệ tự nhiên của võng mạc, đặc biệt ở vùng điểm vàng, nơi chịu trách nhiệm cho thị lực trung tâm và khả năng phân biệt màu sắc. Lutein hoạt động như bộ lọc ánh sáng xanh (blue light filter) – loại ánh sáng phát ra từ màn hình điện thoại, máy tính và đèn LED – giúp giảm tác hại của tia năng lượng cao lên các tế bào cảm quang nhạy cảm của võng mạc.
Ánh sáng xanh và stress oxy hóa là hai yếu tố chính gây tổn thương võng mạc, dẫn đến các bệnh lý như thoái hóa điểm vàng do tuổi tác (AMD) và phù hoàng điểm do đái tháo đường (DME). Khi võng mạc bị tổn thương, mạch máu nhỏ trong mắt có thể rò rỉ, khiến dịch thấm vào hoàng điểm và làm mờ thị lực trung tâm. Trong những trường hợp này, ngoài các phương pháp điều trị y khoa như tiêm thuốc chống VEGF hoặc laser, một chế độ ăn giàu lutein, zeaxanthin, vitamin A, C và omega-3 có thể hỗ trợ quá trình hồi phục và làm chậm tiến triển bệnh.
Các thực phẩm màu vàng cam và rau lá xanh (như cà rốt, bí đỏ, cam, rau chân vịt, cải xoăn) là nguồn lutein dồi dào giúp tăng mật độ sắc tố điểm vàng (MPOD) – chỉ số phản ánh khả năng chống lại oxy hóa và ánh sáng xanh của mắt. Mức MPOD cao đồng nghĩa với việc võng mạc được bảo vệ tốt hơn, thị lực rõ hơn và giảm nguy cơ mỏi mắt khi sử dụng thiết bị điện tử lâu dài.
Tổng kết
Ngày nay, với nhịp sống hiện đại và cường độ tiếp xúc ánh sáng nhân tạo cao, đôi mắt phải chịu nhiều áp lực hơn bao giờ hết. Vì vậy, việc bổ sung lutein đều đặn thông qua thực phẩm hoặc viên uống AREDS2 là một giải pháp dinh dưỡng đơn giản nhưng hiệu quả để:
- Giảm khô rát và kích ứng mắt
- Ổn định màng nước mắt và tăng độ ẩm tự nhiên
- Bảo vệ võng mạc khỏi ánh sáng xanh và stress oxy hóa
- Giảm nguy cơ thoái hóa điểm vàng và tổn thương thị lực trung tâm
- Tăng cường sức khỏe toàn diện cho đôi mắt, đặc biệt ở người lớn tuổi và người làm việc nhiều với màn hình
Tuy lutein không phải là “thuốc thần kỳ”, nhưng nó đóng vai trò một hàng phòng thủ sinh học thiết yếu, giúp duy trì đôi mắt sáng khỏe, bền bỉ theo năm tháng. Bắt đầu từ hôm nay, chỉ cần một đĩa rau xanh rực rỡ sắc màu và một ít chất béo lành mạnh, bạn đã trao cho đôi mắt mình “món quà vàng” – lutein, dưỡng chất giúp chống lại lão hóa và khô mỏi từ bên trong.